J. Stargecki: Co działa a co wymaga poprawy w codzienności osób z dysfunkcją wzroku

 

W poniedziałkowy poranek Radio Kaszëbë gościło Jacka Stargeckiego, Prezesa Polskiego Związku Niewidomych (PZN) na całe województwo pomorskie. Rozmowa dotyczyła codziennego życia osób niewidomych i słabowidzących, barier, z jakimi się mierzą, a także możliwości, jakie niesie postępująca dostępność przestrzeni publicznej. Jacek Stargecki, sam będący osobą słabowidzącą (chorującą na zwyrodnienie barwnikowe siatkówki), podkreślił, że każda osoba z dysfunkcją wzroku jest inna i ma zróżnicowane potrzeby, a kluczowym elementem identyfikacji i bezpieczeństwa jest biała laska.

 

Różnice i potrzeby osób z dysfunkcją wzroku

Jacek Stargecki wyjaśnił, że osoby z dysfunkcją wzroku dzielą się na niewidome (urodzone lub ociemniałe) oraz słabowidzące/niedowidzące. W tej szerokiej grupie mieszczą się osoby z różnymi schorzeniami, takimi jak cukrzyca, jaskra, zaćma, czy problemy z plamką żółtą. Prezes PZN zaznaczył, że nie ma jednej recepty na dostosowanie przestrzeni, ponieważ potrzeby są różne – dla niego, jako osoby z retinitis pigmentosa, kluczowe jest dobre oświetlenie w dzień, podczas gdy dla kogoś ze światłowstrętem może to być przeszkoda. Wskazał, że biała laska jest niezbędna nie tylko do orientacji, ale przede wszystkim jako sygnał dla społeczeństwa, że dana osoba może potrzebować pomocy lub że należy zwrócić na nią uwagę, co minimalizuje ryzyko wypadku.

Bariery i dostępność przestrzeni publicznej: brak standaryzacji

Największym problemem w dostępności przestrzeni publicznej jest brak standaryzacji udogodnień. Choć sytuacja się poprawia, szczególnie w kontekście ustawy o dostępności z 2019 roku, projektanci wprowadzają własne wizje, np. w polach uwagi (wypustkach) przed przejściami dla pieszych. Prezes PZN pozytywnie ocenił Polskie Koleje Państwowe (PKP), wskazując, że żółte linie przed torami są zazwyczaj obecne, nawet na starszych dworcach. PZN aktywnie lobbuje i opiniuje projekty architektoniczne, zwłaszcza dotyczące SKM i peronów, by zwiększać ich użyteczność. Codzienne trudności osób z dysfunkcją wzroku to proste czynności, takie jak zakupy, wizyty w urzędach czy u lekarza.

Rynek pracy, nowe technologie i działalność PZN

Jeśli chodzi o rynek pracy, osoby starsze, które nie opanowały nowych technologii, są często wykluczone. Natomiast młodsze pokolenie z powodzeniem wykorzystuje udźwiękowione telefony i komputery. Wśród osób niewidomych są świetni masażyści i instruktorzy nowych technologii (np. z Fundacji FIRR), którzy przekazują wiedzę na temat obsługi smartfonów, aplikacji (np. lupa, nawigacja) i systemów czytających. Polski Związek Niewidomych, jako najstarsza tego typu organizacja w Polsce, oferuje swoim członkom cykliczne szkolenia wyjazdowe (w tym z obsługi białej laski, ulg i codziennego życia), a także indywidualne zajęcia z orientacji przestrzennej i obsługi sprzętu.

Asystentura i apel do kierowców

Ważną formą wsparcia jest usługa asystencka, która jest kluczowa w dotarciu do urzędów, lekarzy, czy przy załatwianiu spraw papierowych (np. w ZUS). PZN na Pomorzu prowadził takie usługi dzięki konkursom grantowym i ich kontynuacja budzi duże zainteresowanie członków. Na zakończenie Prezes Stargecki zaapelował do władz lokalnych i przewoźników o udźwiękowienie komunikacji miejskiej (tramwajów i autobusów) – aby podjeżdżający pojazd informował o numerze linii i kierunku. Zwrócił się też do kierowców i motorniczych o prosty gest – zatrzymywanie się pierwszymi drzwiami przed osobą z białą laską i krótkie poinformowanie o kierunku jazdy, co znacząco ułatwia życie i zwiększa bezpieczeństwo. W życiu członków PZN jest też obecny sport – od brydża i szachów (całkowicie niewidomych) po pływanie, jazdę na tandemach i udźwiękowioną piłkę nożną.